ZRAZ + PODKŁADKA = SZCZEP

Szczepienie roślin polega na ścisłym złączeniu części rośliny nazywanej zrazem, z inną rośliną - zwaną podkładką. Po ich zrośnięciu się powstaje nowy organizm, zwany szczepem. Zrośnięcie się zrazu z podkładką jest możliwe dzięki działalności kambium, czyli miazgi, która wytwarza w rosnącej roślinie:

a) na zewnątrz wiązki sitowe w których krąży roztwór asymilatów,

b) do wewnątrz - elementy drewna, w których płynie woda ze składnikami mineralnymi.

Istnieje kilkanaście różnych sposobów szczepienia, ale w praktyce stosuje się kilka z nich:

Przez stosowanie - najbardziej powszechna metoda. Górna część podkładki i zraz są ścinane pod kątem ostrym. Zraz i podkładka powinny mieć jednakową grubość, a obydwa komponenty muszą być dokładnie dopasowane.

Przez stosowanie z nacięciem - metoda analogiczna jak wyżej, z dodatkowym nacięciem podkładki i zrazu. Takim zabiegiem zwiększamy powierzchnię styku obu komponentów i ich lepsze zrastanie.

Na przystawkę boczną - stosujemy, gdy podkładka jest grubsza od zrazu. Podkładkę obcinamy pod niewielkim kątem, po czym ścinamy lekko korę i drewno. Powierzchnia cięcia powinna być taka sama jak ściętego pod kątem zrazu. I w tym wypadku można zastosować szczepienie na przystawkę boczną z nacięciem.

Na klin, tzw. w sarnią nóżkę – również stosujemy, gdy podkładka jest znacznie grubsza od zrazu. Zraz przycina się w trójkątny klin i umieszcza się w podobnym klinie, wyciętym na podkładce. Założony zraz powinien sam utrzymać się w podkładce. 

NIEZBĘDNE NARZĘDZIA I MATERIAŁY DO SZCZEPIENIA ROŚLIN

• sekator, niezbędny do ścinania cienkich podkładek przed szczepieniem oraz do ścinania pędów na zrazy
• nóż do odpowiedniego nacinania podkłądek i zrazu do połączenia
• osełka - służy do ostrzenia noży z płaszczyznami grubo i - drobnoziarnistą
• gumki/paski - służą do obwiązywania miejsc szczepienia, zwykle używa się rafi naturalnej, elastycznej, która kruszeje z czasem
• maść ogrodnicza - służy do pokrywania miejsc szczepienia, zabezpiecza szczep przed wyschnięciem, chorobami i szkodnikami.

Wszystkie narzędzia powinny być przechowywane w odpowiednich warunkach i systematycznie starannie oczyszczone.

CO NAM DAJE SZCZEPIENIE ROŚLIN?

Rozmnażanie roślin przez szczepienie daje nam wiele korzyści. Dzięki szczepieniu możemy:

• powielać cechy licznych odmian uprawnych roślin ozdobnych i sadowniczych, których nie można reprodukować inną metodą, np. przypadku, gdy sadzonka nie chce się ukorzeniać lub siew nie powtórzy pożądanych cech. Dzieje się tak w przypadku większości klonów, buków, jabłoni, jodeł, modrzewi czy sosen;
• utrwalać mutacje odmian sadowniczych, aby zwiększyć ich liczbę lub poprawić jakość;
• zaadaptować drzewa do odpowiednich warunków glebowych terenu, np. w przypadku roślin o słabszym systemie korzeniowym, stosując odpowiednią podkładkę możemy otrzymać ten sam gatunek lepiej dostosowany do naszych potrzeb;
• zaadaptować drzewa do odpowiednich warunków klimatycznych przez dobór odpowiedniej podkładki, np. szczepienie róż na podkładkach bardziej odpornych na mróz;
• zaadptować drzewa do większej odporności na niektóre szkodniki, szczepiąc je na podkładkach bardziej odpornych na choroby. Badania odporności i wyselekcjonowanie podkładek prowadzone są w stacjach badawczych;
• przyspieszyć wejście drzewa w okres owocowania (np. odmiany jabłoni szczepi się na podkładkach przyspieszających wzrost i zwiększających owocowanie);
• zwiększyć obfitość kwitnienia krzewu;
• nadać drzewom pożądaną wielkość dzięki zastosowaniu podkładki o określonej sile wzrostu. Dobierając odpowiednią podkładkę, mozemy uzyskać różne wielkości tej samej rośliny, przyspieszyć lub spowolnić jej rozwój;
• nadać roślinie odpowednią formę i pokrój lub nawet całkowicie je zmienić. Dzięki szczepieniu na odpowiedniej podkładce możemy przekształcić krzew z formy płożącej w formę pienną lub płożącej roślinie nadać formę płaczącą;

POWODZENIE SZCZEPIENIA

Ten sposób rozmnażania wegetatywnego roślin wymaga dużej precyzji i doświadczenia. Na powierzchni rany zadanej przy szczepieniu powstaje kalus (tkanka przyranna) wypełniający szczeliny, a połączone miazgi odtwarzają tkanki przewodzące, przywracając krążenie soków. Z tego względu należy starać się o jak najściślejszy kontakt miazgi, zrazu i podkładki. Udatność szczepienia roślin zależy od przestrzegania określonych zasad, zgodności komponentów, dokładnego ich połączenia, wyboru właściwej pory szczepienia, a także pielęgnacji rośliny po szczepieniu. 

Fotografie: Martyna Kuźniak

Źródło tekstu: 

Szczepienie drzew i krzewów owocowych i ozdobnych, Jean-Yves Prat, Denis Retournard, DELTA. 

Rozmnażanie drzew i krzewów liściastych, J. Hrynkiewicz-Sudnik, B. Sękowski, M. Wilczkiewicz, Wydawnictwo Naukowe PWN.